Bɣiɣ ad d-iniɣ : cfiɣ am wassa ! Maca, yezwer-d usemmiḍ ɣer tasa-w d wuli-w. Ccerweɣ. Imeṭṭawen zwaren-d s allen-iw. Iles-iw yeggugem, yugi ad d-yeffeɣ wawal-agi n ccfawat deg yimi-w. Iruḥ am wakken d axdeε i xedεeɣ, am wakken d tuzzya i d-zziɣ aεrur-iw fell-asen.
Xedεeɣ?! Anwa I xedεeɣ?!
Ugadeɣ amer xedεeɣ: Yugurten
Ugedeɣ amer xedεeɣ wid n seta uεecrin (1926)
Ugadeɣ amer xedεeɣ wid n tesεa urebεin (1949)
Amer d wid 1954, amer d wid n 1963,
Amer d Bissaεud d yimeddukkal-is
Amer d wid n tmanyin (1980)
Neɣ ahat xedεeɣ, nekkreɣ wid n 2001.
Ayyy! ugadeɣ ma nniɣ-d “cfiɣ”, am wakken ttuɣ, umbeεd yella wi-yi-d-yesmektan.
Netta dɣa, ur ttuɣ ara, Xas bɣiɣ ur zmireɣ ara, yal taswiεt deg wass ttcirriweɣ seg was-nni. Yal iḍ ttendekwaleɣ-d s teswiεt-nni. Seg wass-n ur ufiɣ iman-iw, uḍneɣ, yeṭṭef-iyi lxiq berriken. Ugiɣ ad amneɣ, ugiɣ ad qebleɣ tudert nettidir nekkni s leqbayel.
Seg wass-n ttusemmeɣ d tuḥzint, yugin ad tefreḥ, maca daɣen seg wass-n i d-faqeɣ d akken urεad fhimeɣ: “ziɣ imi d taqbaylit i d-luleɣ, imi di Lezzayer i d-luleɣ; ur ttidireɣ di leferḥ wala di tlelli ma ur kkireɣ ad nadiɣ fell-asent nekk, nekkni s leqbayel: Amek ara ferḥeɣ nekkni nezga tamettant fell-aneɣ, amek ara nili d ilelliyen nekkni ur nesεi ayla, neḍḥa-d d ibarraniyen di tmurt nneɣ. “Aɣyul n baba u jeddi, rniɣ rrekba n deffir.
Ur lliɣ d tin i nekkren laṣel-is, ur ččiɣ di tberda-w. Ur lliɣ d “taxeddaεt”, imi awal-agi ur yelli d ayla nneɣ : win t-id-yuwin d bu ṣṣenεa di tmurt-is.
Semmeḥet-iyi ad awen-d ḥkuɣ cwiṭ, xas ulamma ur iyi-ǧǧin yimeṭṭawen ad d-fakkeɣ awal, zgan ttzewwiren-d, xenqen-iyi.
8 di ɣuct 2021, igenni yuɣal d azeggaɣ, yeɣli-d fell-aɣ usigna n wabbu d iɣiɣden: d acu i yeḍran? D times i ineddhen di Larebεa n at Yiraten, di tudrin i d-iqerben ɣer-neɣ.
Nekukra, nettḥebbir, maca nenna-as ahat ur tettεeṭṭil ara, nwulef timest deg unebdu, sya ɣer da ad tecεel. Maca ziɣ tagi n tikkelt-a mačči am tiyaḍ, nettraǧu ṭul n was ulac, tameddit ulac, d iḍ ur texsi s immel d anerni i la tettnerni, tuɣal truḥ trisiti. Azɣal, aman ulac, ar tura yettuɣal-d ṣṣut n llufanat s yimeẓẓuɣen-iw, iruḥ-asen naddam seg uẓɣal d uɣamac.
Ïul n yiḍ ur neṭṭis. Uɣalen yilmeẓyen n taddart nneɣ qurεen, gganin deg yiberdan i d-yezgan ger-aneɣ d LNI, imi tecrek-aneɣ yiwet n teẓgi, qqaren-d di lawan-nni i ɣef llan yiṛumyen, εerḍen ad tt-sserɣen ur terɣi, seg wakken teẓḍa, terḍeb. Ihi at taddart mi walan akken tebda-tt-id tmes, nnan-as tagi mačči am tiyaḍ, iban teǧhed, ladɣa mi walan at LNI (Ixliǧen, At Mimun…) la teffɣen, regglen seg tuddar nsen, ur as-zmiren ara i uwaɣezniw i d-yekkren ɣer ɣur-sen ad ten-yessebleε; yerna ur bnin fell-as.
Ɣef wudem n ṣbeḥ, ha-t-a-n yilmeẓyen-nni la d-ssawalen ad nheggi anida ara nerr widen ara d-yejbun ɣer-neɣ, xersum ad gnen, ad swen, ar texsi.
Netta ziɣ iḥeǧuǧa am wakken slan-d, qessden-d ur yemniε yiwen, times tettneggiz d aneggez, tezwar-iten-id.
Akken kan i d-yeffrari wass, allen ur mdilent ṭul n yiḍ, nnan: ha-tt-a telḥeq-d ɣer-neɣ ilaq ula d nekkni ad neffeɣ: times-agi n tikkelt-a d agejdur, teqsed-d i uqbayli, imi tiẓgi n iseggasen aya, tečča-tt di dqiqa.
Taddart nneɣ tenhewwal, wa yeddem-d ayen yuεa, wayeḍ yuwi-d yid-s ifassen d ilmawen, wa yugi ad yeǧǧ axxam i d-yessuli s dderε-is, ayla n warraw-is i ɣef yeffka tudert-is d asfel. yekker harwal, ṣṣut n yiḥeǧuǧa yesreɣruɣ, yeqqar ass-a ad aken-sbelεeɣ.
Amenet-iyi ar bessif i la wen-d ttaruɣ, ula ttwaliɣ ara seg yimeṭṭawen. Ziɣ ar aɣ-yezdeɣ wayen nesεedda…
Nekk d wi yicban, ur umineɣ ara ayen walant wallen-iw, wa yettuɣu, wa yettqellib ɣef twacult-is, wa terfed-it tkerrust. Refdeɣ ayen mi zemreɣ di tkerrust-iw, maca mi uwḍeɣ ɣer yidi-s n ufella n taddart: setḥeɣ, iqher-iyi wayen waleɣ, εni d ṭrad i d-yuɣalen!? Wa yerkeb, wa yettazzal. Ulac tikeryas ara ireffden medden akk. Anneɣ a yatma, lukan tessebleε lqaεa ad yi-tessebleε mi nεedda neǧǧa-d wiyiḍ ɣer deffir. Meεna wi cqan, ad nessers wi ad d-nuɣal ɣer wiyaḍ. Ur ẓriɣ ad ḍṣeɣ deg nniyya sεiɣ neɣ ad ttruɣ, imi d tiεuggent i εεugneɣ.
Tenna-k tmes ma tettεeddim iyyaw ad tεeddim, a ziɣ ar tezwar: Iḥeǧuǧa n tmes ddukklen, myuṭṭafen ifassen , zzin-d ɣef yiqerra nneɣ, rran-aɣ di tlemmast, sreɣruɣen ar ass-a ar temeččem. Win yessnesren d ddreε yessenser, wa ttazzla ɣef uḍar, wa yeǧǧa takerrust-is yettnadi anida ara yeddari, times la tesseglaf deg udmawen nneɣ. Ur neẓri d acu ara nexdem.
Cwi kan tḍall-d tegmat, teffka-d asirem, yella yiwen uxxam din, yeffeɣ-d bab-is yenna-k iyyaw ɣiwlet. Ddefqa n tmes d waḍu, tḍeqqer tameṭṭut-nni yellan yid-i s tadist, deg waggur wis tmanya 8, akked yelli-s n εamayen deg ufus. Neǧǧa ayen nekseb s lqella d lεella ɣer deffir.
Mi d-nerra s lexber, nufa-d iman nneɣ nebruzzeε wa ur yeẓri wayeḍ anda yella, asiwel yenneqḍeε, kullec yenneqḍeε. Nnan-aɣ-d “les pompiers” ur zmiren ara ad d-εeddin seg wakken meqqret tmes. Nnan-as dayen tama-nni, tudrin-nni kkfant akk, ur d-yeqqim deg-sent wacemma. Wid yesnesren ttmeǧǧiden fell-aɣ: Anneɣ rɣant yessetma, anneɣ rɣant yessi. Ta argaz-is d sin warraw-is ur teẓri anida llan, nutni ur ẓrin anida tella, tayeḍ di tlemmast n ijujaḥ n tmes, teqqar-as : mmi xerṣum yemneε: Meskint ur teẓri ara mmi-s iḍegger iman-is ɣer tmes-nni akken ad d-yuɣal ɣur-s ad tt-id-isellek…
Semmeḥet-iyi, ilaq ad ḥebseɣ, ur zmireɣ ad d-kemmleɣ, ilaq ad swezzleɣ awal, ur bɣiɣ ara ad nettu ɣef waya i d-xedmeɣ tabɣest ad awen-d-ḥkuɣ.
Times, mi aɣ-teṛwa, tessusem, tensa. Nɣil dayen yekkfa lhemm, a ziɣ imiren i d-nḍal ɣef tsigar-is d wayen i aɣ-texdem: a ziɣ ar tuwi widen εzizen, tezzlfiten d imudduren, tuwi cci i ɣef εetben yimesdurar i ɣef tura twaɣit. Anneɣ a yatma mi d-nuɣal ɣer yiɣiɣden i d-teǧǧa, din i nmenna lukan ur nerwil, lukan neqqim ad nerɣa akk d wid nḥemmel, wala ad d-neqqim ɣer deffir, ad nreqq yal ass cwiṭ cwiṭ, yal mi ara nwali udmawen nsen.
Yedda llufan, tadda tmeṭṭut, yedda urgaz yerwan lḥif ɣef yessi-s, yeǧǧa-tent-id d tigujilin, d tmeṭṭut yeǧǧlen d tamecṭuḥt; neɣ ahat yemma-s yeddreɣlen seg yimeṭṭi fell-as, ur teǧǧi tawacult s lekmal tehbej deg-sen almi ssuffɣen tarwiḥt…
Lexdeε, imiren mi d-zziɣ ɣer taddart, i as-ḥusseɣ, nεemmed ḍelqen-d fell-aɣ ddɣel nsen ur nezmir ad nexdem wara.
Dayen ad ḥebseɣ da, ur zmireɣ, ul-iw ḥusseɣ-as ad yeṭṭerḍeq si leḥzen.
Leḥzen ara aɣ-itebεen alamma nesεa tilelli: ɣef waya i bɣiɣ ad d-iniɣ, akken ur ntettu, d lmuḥal ad nettu, Nekk win iyi-cban: d tamezwarut: mmi ma yenker laṣel, ad tezzluɣ.
Ad d-yas was ad d-neḥku kter, nwala, neẓra, ma nessusem nenger.
Wiza Tasaεdit,
10/08/2025
SIWEL 161128 AOUT 25
KAB68734 1 G 1250 20250816 11:35 UTC+1 FRA/SIWEL-RC1719